Betreft: inspraak bij Zaans Beraad van 13 mei 2025

Brief van Jan Goedhart, voorgelezen door Ed Pielkenrood.

Geachte leden van de gemeenteraad van Zaanstad,

U staat voor een belangrijk besluit.

Een besluit dat gaat over de toekomst van onze Zaanse Schans. Een plek in de stad waar een flink deel van ons Zaans erfgoed bij elkaar is gebracht en waar wij, goed geïllustreerd, het verhaal vertellen over onze geschiedenis.

Als voorzitter van de Algemene Ledenvergadering van vereniging De Zaanse Molen en voorzitter van de Raad van Toezicht van De Zaansche Molen en de Windmolencompagnie had ik u vanavond het liefst persoonlijk toegesproken en uw eventuele vragen beantwoord. Doordat ik in deze periode een rondreis maak door Indonesië is dat niet mogelijk helaas.

Daarom lucht ik mijn Zaanse hart over dit onderwerp middels deze brief.

Vanuit natuurlijke passie en liefde voor de geschiedenis van mijn streek besteed ik al decennia lang tijd aan de toekomst van het gebouwde Zaanse erfgoed. Jarenlang als lid van de monumentencommissies van zowel Zaanstad als Wormerland en de laatste jaren als bestuurder en toezichthouder bij De Zaansche Molen. Een vereniging met ruim 3.500 leden en 300 vrijwilligers.

De situatie op de Zaanse Schans gaat mij al jarenlang stevig aan het hart. Zoals u weet is daar het nodige mis.
Door met name het ontbreken van centrale sturing en besluitvorming, krijgen problemen rond druktebeheersing, veiligheid en zorg voor al het aanwezige erfgoed met bijhorend landschap onvoldoende passende aandacht. De situatie van dit moment is ernstig te noemen en vraagt om een krachtige en omvangrijke ingreep.

Zo’n vier jaar geleden zijn de erfgoedpartijen op de Zaanse Schans bij elkaar gekomen en hebben samen het initiatief genomen om, in lijn met de door de Gemeente vastgestelde ontwikkelstrategie, na te denken over verbetering van de kwaliteit, de veiligheid en het behoud van het erfgoed voor dit gebied.

Voor de Windmolencompagnie, het participerende exploitatiebedrijf van vereniging De Zaansche Molen, zijn een drietal zaken van belang:

1. Samen staan wij sterker
2. Kwaliteit van het erfgoeddorp
3. Veiligheid

Samen staan we sterker:

De Zaansche Molen met zijn 13 industriemolens, het Molenmuseum en een indrukwekkend archief bestaat dit jaar precies 100 jaar. In die 100 jaar hebben wij met passie en liefde, voornamelijk uit eigen middelen en met vrijwillige inzet van leden, gestreden voor het voortbestaan van het Zaanse molenerfgoed.

In de huidige tijd, met name door onze positie op de devaluerende Zaanse Schans, kan dit niet langer de route voor de toekomst zijn. Wij zijn er van overtuigd dat een samenwerking met alle andere partijen op de Zaanse Schans én met de gemeente de beste kans biedt voor het voortbestaan van ons erfgoed.

De kwaliteit van het erfgoeddorp:

Als molenerfgoed-vereniging zien wij, in samenwerking met de andere erfgoedpartijen, kans om de kwaliteit van het erfgoeddorp structureel te verbeteren. Met een beter en completer gezamenlijk verhaal en betere faciliteiten, op het gebied van informatievoorziening, parkeergelegenheid en sanitair, wordt de beleving van de Schans voor onze gasten veel aantrekkelijker en staat het erfgoed weer centraal.

De veiligheid:

Onze molens zijn machines die als gevolg van intensief gebruik met zorg onderhouden moeten worden. Dat weten wij als vereniging als geen ander. Daar is veel geld voor nodig. Om de veiligheid van onze gasten te kunnen waarborgen moet er bovendien in de molens voldoende ruimte zijn. Dat betekent dat de bezoekers beter gedoseerd moeten worden. Wij kunnen de veiligheid in de huidige situatie met bovenmatig veel bezoekers niet tot nauwelijks meer bieden.

In de toekomst moet druktebeheersing een gezamenlijke verantwoordelijkheid zijn, waarmee de veiligheid van onze bezoekers op de hele Schans het beste kan worden gegarandeerd.
Misschien is dit punt wel onderbelicht in de hele besluitvorming; de veiligheid van meer dan 2,5 miljoen mensen die jaarlijks naar de Zaanse Schans komen, staat hier echt op het spel als er nu geen ingrijpende maatregelen worden genomen.

Tenslotte wil ik nog de rol van de media in het politieke debat onder uw aandacht brengen. Het zal u wellicht niet zijn ontgaan dat wij de laatste weken veel ophef en emotie binnen de vereniging hebben ervaren, met name na het bekend worden van de afloop van het huurcontract met VOF De Kat aan het einde van dit jaar. Wij hebben helaas onderschat dat de consequentie hiervan, het afscheid van de familie Kempenaar, veel emotie bij onze leden zou losmaken. Als reactie heeft zich nu een groep leden geformeerd die tot een Buitengewone Algemene Ledenvergadering hebben opgeroepen. Deze groep heeft veel aandacht gekregen in de pers.
Door een ongelukkige samenloop van omstandigheden lopen de afloop van de huidige huurovereenkomst met VOF De Kat, die onze verenigingsmolen De Kat uitbaat, en de besluitvorming rond het ‘Toekomstplan Erfgoeddorp Zaanse Schans’ nu in het politieke debat door elkaar. Wij zijn ons hiervan bewust en nemen ook de emoties met betrekking tot de familie Kempenaar hoogst serieus. Om tot een nieuwe vorm van samenwerking te komen, hebben wij daarom inmiddels een ultieme poging gedaan om het gesprek met de familie Kempenaar te heropenen. Ons uitgangspunt is dat de solidariteit van de vereniging met haar leden voorop staat.

Wij hebben onze leden over deze zaken geïnformeerd in een speciale brief, waarvan ik de Gemeenteraad hierbij een afschrift doe toekomen.

En dan is nu het woord aan u als Gemeenteraad van Zaanstad. De nu gezamenlijk gekozen route is de juiste weg richting een verbeterde Zaanse Schans, waarop wij als Zaankanters trots kunnen zijn en blijven.
Een Zaanse Schans die onze Zaanse identiteit vertegenwoordigt en die het verhaal over onze geschiedenis op een aantrekkelijke, goed geïllustreerde wijze tot in lengte van jaren vertelt aan volgende generaties, waarbij onze huidige zorgen over bewoonbaarheid, gastvrijheid, kwaliteit, veiligheid en budget voor erfgoedzorg zijn opgelost.

Geachte leden van de -Gemeenteraad van Zaanstad, hierbij wil ik het plan ‘Toekomstbestendige Zaanse Schans’ dat door het college is voorgedragen en nu in hoofdlijnen voor u ligt van harte bij u aanbevelen.
We kunnen de Zaanse Schans nu samen redden, door de situatie die in de loop der jaren is ontstaan, duurzaam te verbeteren.

Hierbij wens ik u wijsheid toe tijdens uw beraadslagingen en teken ik,

Met vriendelijke groet,

Ir. Jan Goedhart,

Zaankanter in hart en nieren en trots voorzitter bij De Zaansche Molen.