Conservator Molenmuseum Henk Heijnen en onderzoeksjournalist Ron Couwenhoven brengen boek Monet in Zaandam uit
Conservator Molenmuseum en kunsthistoricus Henk Heijnen en onderzoeksjournalist Ron Couwenhoven, beide auteurs, verrichtten bijna drie jaar onderzoek naar het verblijf van de Franse impressionist in Zaandam. Het resultaat is een boek van 288 pagina’s met 257 afbeeldingen, en kan worden gezien als hét standaardwerk over het Zaanse verblijf van Monet.
Monet was 31 jaar toen hij met zijn vrouw Camille Doncieux en hun driejarige zoontje Jean van Londen naar Zaandam kwam. Hij arriveerde op 2 juni en bleef er tot 8 oktober. In die periode maakte hij 25 schilderijen, waaronder een portret. Van deze 25 schilderijen bevinden er zich 3 in Nederlandse musea. Het portret van koopmansdochter Guurtje van de Stadt hangt in het Kröller Müller Museum in Otterlo, het molenpanorama van het Westzijderveld behoort tot de collectie van het Van Gogh Museum en het schilderij van de Westerhem of Westerkattegat is eigendom van het Zaans Museum.
Bij het onderzoek voor het boek werden tal van onbekende feiten gevonden:
•De standpunten, waar Monet zijn twee Westzijderveld-schilderijen maakte zijn ontdekt, waarmee ook alle molens die op de doeken staan konden worden geïdentificeerd. Eén van de doeken is in bezit van het Van Gogh Museum in Amsterdam. Het andere schilderij bevindt zich in een (onbekende) privé verzameling. Tal van kunsthistorici en onderzoekers zochten anderhalve eeuw lang naar de oplossing van deze raadsels, maar slaagden er niet in deze te vinden.
•Alle standpunten, waar Monet zijn andere doeken maakte, zijn tot in detail bepaald en gedocumenteerd. Voor een aantal wordt duidelijk dat eerdere publicaties hierover onjuist zijn geweest.
•Op een aantal schilderijen zijn topografische onjuistheden gevonden die Monet om artistieke redenen toepaste.
Zo beeldde Monet op een schilderij Het Oosterkattegat de molen aan de monding van de Zaan, af die echter niet op deze plek stond.
Het schilderij Weerpad naar Oostzaan laat twee molens zien die er nooit hebben gestaan.
Op het schilderij Oostzijde 221 en 219, een meesterwerk dat sinds 1904 in bezit van Städelmuseum in Frankfurt, liet Monet een gebouw tussen deze beide panden weg om daarmee tot zijn gewenste compositie te komen.
Het Blauwe Huis (Hogendijk 78 – dit was Monet’s favoriete Zaanse schilderij): Monet schilderde niet één blauw pand zoals het in werkelijkheid was, maar twee.
Schilderij aan de Achterzaan: Monet liet de paltrokmolen De Juffer weg en wijzigde de bebouwing.
Schilderij Noordervaldeursloot: Monet plaatste er twee molens op die er nooit stonden.
Guurtje van de Stadt, van wie Monet een portret maakte, blijkt uit onderzoek op nog een schilderij van Monet te zijn afgebeeld.
Over Guurtje is na archiefonderzoek veel informatie gevonden over haar levensloop en zijn tal van onbekende foto’s ontdekt. Zo werd een foto gevonden van Guurtje met zes vriendinnen met wie zij Franse les kreeg van Monet’s echtgenote. Guurtje’s zoon Teewis bevestigde deze connectie in een brief. Ook werd een zogenoemd liederboek – een canvasdoek met 14 met olieverf geschilderde fragmenten uit het leven van Guurtje en haar echtgenoot Ericus Duyvis dat bij hun huwelijk in 1878 werd gebruikt. Het doek meet 1,80 x 1,20 meter, en wordt in het boek verder geduid.
In het boek wordt ook uitvoerig ingegaan op het werk van kunstenaars die op dezelfde locaties als Monet schilderden. Van Armand Guillaumin, die in 1904 op advies van Monet naar Zaandam kwam, werden 17 Zaanse schilderijen en 2 etsen achterhaald. Van dit werk was tot nu toe vrijwel niets bekend. Guillaumin schilderde vooral het molenpanorama op het schiereiland De Hemmes in Zaandam. Hij was net als zijn vriend Monet een impressionist, maar in zijn Zaanse werk komt ook zijn hang naar expressionisme naar voren. Alle doeken zijn in het boek afgebeeld en (topografisch) beschreven.
Toonaangevende musea hebben meegewerkt met het verstrekken van hoog kwaliteit beeldmateriaal van de Zaanse Monetwerken, zodat deze in de juiste kleurprofielen konden worden afgebeeld.
Uiteraard is ook nadrukkelijk onderzocht wie Monet adviseerde naar Zaandam te gaan, maar voor het beantwoorden van deze prangende vraag kon geen sluitend bewijs worden gevonden. Wel werden bewijzen gevonden voor de nauwe relatie tussen Monet en de welgestelde familie Van de Stadt, toen eigenaar van één van de voornaamste houthandels in de Zaanstreek. Duidelijk wordt dat zij Monet hielpen bij het vinden van de locaties waar hij schilderde.
Het project is een initiatief van de Willem Jansen Stichting, een Culturele ANBI instelling, en het boek wordt uitgegeven door Stichting kunst zonder Rugwind – Zaanse schilderkunst 1600 – 1950. Beide Zaanse stichtingen beogen geen winstoogmerk.